Izgradnja male hidroelektrane na rijeci Kaljini (opština Sokolac) uveliko je u planu. Lokalno stanovništvo, ekološka društva, ali i ribolovci žustro se protive ovom postupku, koji po mišljenju većine za cilj ima isključivo dobrobit pojedinaca.
Piše: Nikola Vuksanović/Direkt
Sa druge strane, vlasti obećavaju privredni prosperitet, ali i očuvanje tog prirodnog područja u skladu sa zakonom, u šta borci za zaštitu prirode izričito sumnjaju.
Kaljina je planinska rijeka izrazitog hidropotencijala, izuzetne čistoće cijelim tokom, sa pretenzijom da postane posjećena turistička destinacija. Planirana je izgradnja male hidroelektrane snage 300kW (kilovata), koja bi, kako je rečeno, privredno preporodila ovu opštinu, te je u planu i niz drugih koraka za privrednih napredak.
Bjelica: Opština nije nadležna, ali odluka Vlade RS će se ispoštovati
Načelnik opštine Sokolac Milovan Bjelica kaže da nije raspisan poziv za dodjelu koncesije, te da se u Opštini Sokolac još uvijek ne radi ništa po tom pitanju.
„Ne želim da učestvujem u bilo kakvim nesporazumima sa Vladom, ali ću sve odluke Vlade poštovati. Opština nije nadležna za ove projekte“, ističe Bjelica.
Nevladine organizacije ove opštine tužile Vladu RS
NVO opštine Sokolac je za izgradnju sporne MHE „Kaljina“ saznalo krajem oktobra prošle godine, nakon zasjedanja Skupštine opštine Sokolac, gdje je prijedlog predstavljen kao pohvalan, jer će privući investitore. Udruženje sportskih ribolovaca „Bioštica“, u novembru je organizovalo mirne proteste, ali i prikupilo preko 1000 potpisa nezadovoljnih građana.
„Po pravosnažnosti odluke , NVO su tužile Vladu RS i tražile poništenje ove odluke, gdje Okružni sud u Banjoj Luci, još uvijek nije donio presudu. Od javnih preduzeća i organizacija, jedino se Šumsko gazdinstvo „Romanija“ protivi izgradnji i neće dozvoliti narušavanje prirode“, rekla je Mira Čajić, portparol 17 NVO opštine Sokolac.
Na osnovu Zakona o slobodi informacija NVO su od načelnika opštine Sokolac i Ministarstva energetike i rudarstva zatražile da im se dostave dokumenti na osnovu kojih je odluka donijeta, ali povratne informacije nije bilo.
„Čeka se zasjedanje naredne Skupštine opštine Sokolac, na kojoj će se vidjeti stav odbornika. Donosioci ove odluke nisu ispoštovali ni osnovne zakonske odredbe koje propisuje Zakon o koncesijama“, naglašava Čajićeva.
Najavljuju poduzimanje svih pravnih akata, a ukoliko to ne bude moguće, svojim tijelima će spriječiti ovaj zločin.
Uništavanje endemskih vrsta
Rijeka Kaljina je izuzetno bogata ribom, posebno potočnom pastrmkom. U donjem toku, gdje je planirana izgradnja male hidroelektrane se ističe bogatstvo lipljanom.
„O čistoći rijeke dovoljno govori postojanje riječnog raka, pogotovo kada je u pitanju gornji tok. U Kaljinu se ulijeva rijeka Blatnica koja je bogata endemskom vrstom, potočnom pastrmkom, koje kao takve nema više nigdje. Ta vrsta je u SFRJ bila zaštićena i strogo zabranjena za ribolov“, kazao je predsjednik Upravnog odbora USR „Bioštica“, Zoran Vasić.
Ističe da je Kaljina omiljeno izletište stanovnika Sokoca , te da su kupalište i vodopad Buk izrazito posjećeni. Izgradnja MHE u tom rejonu bi trajno narušila ekosistem, kako floru, tako i faunu, a o ribljem fondu je suvišno i govoriti.
Kome i koliko su korisne male hidroelektrane?
Poznato je da Bosna i Hercegovina proizvodi dovoljno struje, te da trećinu resursa izvozi. Vjetroelektrane su obnovljiva energija, dok mini hidroelektrane to nisu, jer uništavaju rijeke, tvrde stručnjaci.
„Privatni vlasnici MHE imaju privilegovanu cijenu otkupa. Država se obavezuje da otkupi svu struju koju MHE proizvedu u prvih 15 godina rada. Takođe, privilegovana cijena proizilazi iz naknade za obnovljivu energiju koju građani plaćaju u sklopu redovnih računa“, govore za „Direkt“ stručnjaci iz Udruženja „Eko Akcija“.
Zanimljiva je činjenica da vlasnici malih hidroelektrana u ovoj zemlji plaćaju najmanji porez u Evropi, koji iznosi 10%, te će se ulaganje vrlo brzo isplatiti.
„Zakoni su štimani prema privatnim interesima, ekspertska mišljenja se redovno kupuju, dok se komisije biraju iz stranaka i lobija bliskih ulagačima. Lokalna zajednica dobija samo godišnju koncesionu naknadu koja iznosi od 1 – 3%“, tvrde iz „Eko Akcije“.
Hidroelektranama se upravlja automatski, tako da nema većeg broja radnih mjesta. Ukoliko se izgradi planiranih 400 malih hidroelektrana, sve one zajedno će otvoriti radnih mjesta, koliko i jedna omanja fabrika. Samom izgradnjom se uništava korito rijeke, ali i obale, mada za to zakon ne propisuje nikakve kazne. Male HE i pored važećih propisa, najčešće zahvate onoliko vode koliko im je potrebno u svrhu maksimalne zarade, čime se u potpunosti uništi živi svijet.
Naime, od izuzetne važnosti će svakako biti i stav same Skupštine opštine Sokolac, koji će uskoro biti poznat, ali takođe se ne smije zanemariti odlučnost ljudi koji se bore za očuvanje prirode.